XXI wiek czasem na profilaktykę raka szyjki macicy w oparciu o HPV

• Czym jest HPV?

Wirus HPV, inaczej wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papiloma Virus)  to DNA wirus występujący w blisko 200 genotypach, z czego 14 zaliczanych jest do grupy tzw. wysokoonkogennych. Spośród szczepów wysokiego ryzyka do najbardziej zjadliwych typów HPV należą genotypy 16, 18 i 31. Wyróżniamy również HPV niskoonkogenne, które wywołują brodawki okolicy sromu, nazywane kłykcinami kończystymi.

• Jakie objawy daje zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego?

Niestety zakażenie szczepami wysokoonkogennymi HPV nie daje praktycznie żadnych objawów, dopiero stan przedrakowy i wczesnoinwazyjny rak może dawać objawy w postaci plamień i krwawień kontaktowych. Są to jednak bardzo niespecyficzne objawy, towarzyszące również bardzo powszechnie występującej ektopii, nazywanej często niefortunnie tzw. „nadżerką”, a ta nie ma nic wspólnego z infekcją HPV i rakiem szyjki macicy. Objawy wywołane niskoonkogennymi typami HPV, zauważalne przez pacjentki to kłykciny kończyste, czyli drobne brodawki okolic intymnych. Jednak pojawienie się kłykcin powinniśmy potraktować jako sygnał ostrzegawczy, gdyż często dochodzi do infekcji kilkoma typami HPV zarówno nisko jak i wysokoonkogennymi. Wtedy koniecznie powinniśmy wykonać test na obecność wysokoonkogennych szczepów HPV.

• Kto może się zarazić?

Każda osoba aktywna seksualnie może zarazić się HPV, naukowcy szacują, że ok 80 % ludzi w czasie swojego całego życia zetknie się z którymś z typów HPV. Infekcja HPV to najczęstsza choroba przenoszona drogą płciową.

• Czy zakażenie HPV wiążę się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka?

Dziś wiemy to już na pewno: za rozwój blisko 100% przypadków raka szyjki macicy odpowiada przetrwała infekcja jednym z wysokoonkogennych typów HPV, z czego większość to typ 16, kolejne miejsca na podium zajmują typy 31 i 18.

• Skoro HPV kojarzy się z rakiem szyjki macicy, to czy dotyczy on tylko kobiet?

Największym problemem spowodowanym przetrwałą infekcją HPV jest niewątpliwie rak szyjki macicy, rocznie na świecie taką diagnozę otrzymuję 500 do 600 tysięcy kobiet. Jednak niewiele osób wie że HPV odpowiada również za blisko 100 % przypadków raka prącia, a także dużą część przypadków raka odbytu. Również 1/3 przypadków nowotworów gardła i krtani wywołuje HPV – jest to ok 35 000 przypadków rocznie i większość u mężczyzn.

• Czy zakażenie HPV to wyrok? Jakie są rokowania gdy ktoś zachoruje?

Na szczęście większość przypadków HPV ulegnie naturalnej regresji – nasz własny układ immunologiczny po około 1,5 – 2 latach od infekcji. W tym czasie u kobiet możemy obserwować nieprawidłową cytologię typu ASC-US bądź LSIL. Rak szyjki macicy rozwija się bardzo długo, bo 8-10 lat od infekcji HPV i na szczęście tylko u nielicznych osób, które zetkną się z wirusem. Dlatego warto robić badania aby wykryć chorobę na etapie stanu przedrakowego, który jest w blisko 100 % wyleczalny.

• Jak można i czy można wyleczyć HPV?

Niestety nie ma leku na HPV, musimy tutaj liczyć na siły naszej własnej odporności, która w większości przypadków wygrywa walkę z wirusem. Możemy natomiast robić wszystko co poprawia nasze siły obronne organizmu poprzez zdrowy styl życia i ograniczenie używek. Wspomagająco na naturalną eradykację HPV działają dopochwowe preparaty zawierające zmikronizowany dwutlenek krzemu (SiO2), Selen i kwas cytrynowy, który można po konsultacji z ginekologiem, stosować przez 3 miesiące.

• Czy istnieją badania lub testy diagnostyczne, które umożliwiają jego wykrycie?

Mamy obecnie bardzo dobre testy wykrywające DNA wirusa HPV w drogach rodnych. Badanie takie pobiera zwykle ginekolog bądź położna na fotelu ginekologicznym przy użyciu takiej samej szczoteczki jak w przypadku cytologii. Różnica jest na poziomie laboratorium gdzie za pomocą analizy molekularnej wykrywany jest wirus HPV. Co najważniejsze: jest to w 100% obiektywne badanie.

• Na czym polega badanie cytologiczne?

Cytologia to badanie polegające na pobraniu komórek nabłonka tarczy i kanału szyjki macicy do badania pod mikroskopem, służy do tego specjalna szczoteczka w kształcie wachlarza. Cytologia pobierana jest na fotelu ginekologicznym przez ginekologa bądź położną. Komórki są następnie oceniane przez cytologa po specjalnym wybarwieniu, pod mikroskopem. Cytologia jest badaniem subiektywnym o czułości w zależności od metody od 55% (cytologia klasyczna) do 70% (cytologia podwyższonej czułości tzw. płynna, inaczej LBC)

• Dlaczego cytologia nie wystarcza aby uchronić się przed rakiem szyjki macicy?

Czułość badania cytologicznego jest niewystarczająca aby wychwytywać wszystkie przypadki zmian mogących prowadzić do raka szyjki macicy. W 2022 roku zdiagnozowałem  5 pacjentek (wszystkie były poniżej 40 roku życia), które miały prawidłową cytologię płynną LBC, dodatni wynik testu HPV i po pobraniu wycinków w czasie kolposkopii okazało się, że rozwinął się już u nich stan przedrakowy. Na szczęście dla tych pacjentek miały wykonany tzw. co-testing i dodatni wynik HPV spowodował wykonanie kolposkopii. Wszystkie Panie są już po leczeniu małoinwazyjnym i są zdrowe.

• Czy istnieje lepsza metoda, na wykrycie wirusa brodawczaka ludzkiego niż cytologia?

Zdecydowanie lepszą metodą profilaktyki raka szyjki jest test na HPV, który już od 2021 roku zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników powinien być wykonywany jako pierwsze badanie zamiast cytologii. Jeszcze lepszą metodą jest tzw. co-testing, czyli jednoczesne pobranie wymazu na podłoże płynne z którego laboratorium wykonuje dwa badania: cytologię płynną LBC i test HPV. Co najważniejsze takie badanie przy ujemnym wyniku może być powtórzone dopiero po 3-5 latach.

• Czy test HPV można zrobić samodzielnie?

Również od 2021 roku w Polsce dopuszczono możliwość samodzielnego pobrania wymazu z pochwy, który następnie jest odsyłany do laboratorium, a wynik pacjentka otrzymuje elektronicznie. Dlaczego wystarczy wymaz z pochwy? Ponieważ jak się okazało w dużych badaniach światowych ma to taką samą czułość w wykrywaniu DNA wirusa HPV co wymaz pobrany w placówce medycznej. Wirus w czasie infekcji znajduje się w dużej ilości nie tylko w komórkach nabłonka szyjki macicy ale także śluzie szyjkowym, komórkach pochwy oraz wydzielinie pochwowej. Dzięki specjalnie zaprojektowanemu, intuicyjnemu zestawowi w łatwy i komfortowy sposób każda z Pań może pobrać wymaz i być pewna że rak szyjki macicy jej nie zagraża przez najbliższe 5 lat.

• Co można zrobić, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zarażenia?

Odpowiedzialne zachowania seksualne mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia wirusem HPV, jednak pamiętajmy, że większość z nas będzie miała kontakt z tym drobnoustrojem. Dlatego najważniejsza jest profilaktyka pierwotna czyli szczepienia przeciwko HPV – jest to najlepsza linia obrony przed tym groźnym wirusem.

• Okazuje się, że pacjent ma HPV – co może zrobić?

Przede wszystkim nie panikować – pozytywny test na HPV to nie wyrok i raczej na pewno osoba, która dostanie taki wynik, nie zachoruje na raka szyjki macicy. Można powiedzieć, że to pewnego rodzaju sygnał alarmowy bo wiemy, że taka pacjentka musi być pod baczną kontrolą ginekologa, który może pobrać cytologię płynną bądź kolposkopię.

• Czy szczepienia na HPV chronią przed Rakiem Szyjki Macicy?

Tak. Udowodniono to na podstawie przeanalizowania losów milionów osób zaszczepionych w Szwecji, Australii czy w Wielkiej Brytanii gdzie szczepienia są powszechne od ponad 25 lat. Szczepienia w tych krajach znaczącą zredukowały zapadalność na inwazyjnego raka szyjki macicy.

• Jakie mamy rodzaje szczepionek na HPV? Jaką wybrać?

Obecnie na rynku dostępne są 2 typy szczepionek: dająca odporność na dwa typy wirusa (16 i 18) oraz zabezpieczająca przed infekcją aż dziewięcioma genotypami wirusa (w tym najgroźniejsze typy: 16, 18 i 31), z czego 7 szczepów wysokoonkogennych i 2 niskoonkogenne powodujące brodawki płciowe.  Dlatego jeśli mamy możliwość wyboru zawsze warto wybrać szczepionkę z szerszym zakresem ochronnym.

• W jaki sposób działa taka szczepionka?

Szczepionki przeciwko HPV zawierają tzw. wirusopodobne cząsteczki, które podane domięśniowo powodują powstawanie przeciwciał i pamięci immunologicznej u osoby zaszczepionej. U osoby zaszczepionej w  momencie kontaktu z jednym z wirusów, przed którymi zabezpiecza dana szczepionka, do walki ruszają gotowe zastępy żołnierzy czyli nasze przeciwciała. W przypadku osób zaszczepionych wirus nie ma szans na dłużej zagościć w organizmie.

• Czy jest bezpieczna dla osób z obniżoną odpornością?

Osoby z obniżoną odpornością są szczególnie narażone na przetrwałą infekcję HPV, a taka po około 7-10 latach może zakończyć się rozwojem inwazyjnego raka szyjki macicy. Ponieważ układ immunologiczny takich osób jest słabszy tym bardziej powinny być zabezpieczone przed wyjątkowo dla nich groźnym wirusem HPV.

• Kto może się zaszczepić?

Dostępne na rynku szczepionki są zarejestrowane dla osób po ukończeniu 9 roku życia, jednak praktycznie w Polsce szczepione są nastolatki około 12-13 roku życia. Dla osób w wieku 9-14 lat wystarczą 2 dawki szczepionki, a od 15 roku życia konieczny jest już schemat 3-dawkowy.

• Jaka jest granica wieku dla przyjęcia szczepienia?

Nie ma górnej granicy wieku, jednak badania kliniczne dotyczące skuteczności były prowadzone u osób do 45 roku życia.

• Czy tylko dziewczynki powinny być objęte takimi szczepieniami?

Wiemy już, że HPV odpowiada nie tylko za raka szyjki macicy, ale także nowotwory prącia, gardła krtani czy odbytu dlatego warto aby szczepione były nie tylko dziewczynki i kobiety, ale także chłopcy i dorośli mężczyźni.

• Czy rozpoczęcie współżycia dyskwalifikuje ze szczepień na HPV?

Największa skuteczność szczepionki jest gdy podajemy ją nastolatkom przed rozpoczęciem współżycia, natomiast w naszym kraju nieliczne osoby zostały w tym czasie zaszczepione. Dlatego warto rozważyć szczepienie nawet jeśli mamy 30 czy 40 lat bo daje nam również bardzo dużą ochronę przed zakażeniem.

Dziękujemy za rozmowę, a po jeszcze większą dawkę wiedzy i praktycznych informacji zapraszamy na: badamhpv.pl